Volgens een onderzoek worden er dagelijks 58 Zuid-Afrikanen vermoord. Cunina, die veel Zuid-Afrikaanse schoolkinderen steunt en diverse vakopleidingen organiseert in de provincie Kwazulu Natal, trekt aan de alarmbel. “De moeder van twee petekinderen die Cunina steunt, is op brute wijze vermoord. Haar keel werd op klaarlichte dag overgesneden en haar lichaam werd achteloos in haar voortuintje gegooid,” zegt Sophie Vangheel, algemeen directeur en stichter van ngo Cunina uit Geel. Ook de nachtwaker van de Muntuyedwa Primary School in Eshowe, een school waar Cunina al sinds 2002 mee samenwerkt, overleefde een aanslag op zijn leven niet. Sophie Vangheel: “Hij werd onlangs tijdens het werk op brute wijze om het leven gebracht. Helaas krijgen wij steeds vaker dergelijke berichten uit Zuid-Afrika. Zo weten wij ook uit de verhalen van onze contacten in Zuid-Afrika dat het vele seksuele en huiselijke geweld in Zuid-Afrikaanse gezinnen een enorm groot probleem is.”
21.022 moorden per jaar
De jongste cijfers bewijzen het verhaal van Sophie Vangheel. De Zuid-Afrikaanse politie maakte vorige week bekend dat er in de periode april 2018 tot en met maart maar liefst 21.022 moorden werden gepleegd: een stijging van 3,4 procent. Een triest record, want het aantal moorden in Zuid-Afrika stijgt al onverminderd sinds 2012. Ter vergelijking: in een land als België - waar vergeleken met andere Europese landen overigens veel moorden plaatsvinden - werden in 2017 over een heel jaar 249 moorden gepleegd. In Zuid-Afrika wordt elke 25 minuten een Zuid-Afrikaan van het leven beroofd. Meer dan de helft van de moorden wordt gepleegd in het weekend en ’s nachts, meestal onder invloed van alcohol en drugs. Vaak gaat het om bendes uit de arme buitenwijken die op een dodelijke rooftocht gaan.
Hoewel een eenduidige verklaring vinden voor het geweld lastig blijft, doet de Zuid-Afrikaanse politie een poging. Volgens hen besluiten mensen steeds vaker ‘het recht in eigen handen te nemen.’ In veel gemeenschappen kijkt men hier nog nauwelijks van op. Het is de nieuwe realiteit waarin Zuid-Afrika nu verkeert.
De stille oorlog tegen vrouwen en kinderen
Wel nieuw is dat dit jaar meer dan duizend kinderen werden vermoord, dat is 29 procent meer dan in de twaalf maanden daarvoor. Een op de vier meisjes leeft bovendien met het vooruitzicht te worden verkracht voor het zestiende levensjaar, zo meldde kinderrechtenorganisatie Childline al vaker. Volgens hulpverleners is verkrachting in Zuid-Afrika zo normaal geworden dat er sprake is van ‘een stille oorlog tegen vrouwen en kinderen.’ De meeste moorden op vrouwen gebeuren in de relationele sfeer. Elke zes uur wordt een vrouw vermoord door haar vriend of man. Vaak speelt jaloezie een rol, waarbij in het heetst van de discussie een wapen wordt bovengehaald. Hoewel wapenbezit in Zuid-Afrika verboden is, is het namelijk bijzonder makkelijk om op de zwarte markt aan een pistool te komen.
Veel vrouwen zijn verder dagelijks overgeleverd aan seksueel- en huiselijk geweld. Het aantal seksuele misdrijven steeg het afgelopen jaar met maar liefst 9,6 procent, het aantal verkrachtingen met 3,9 procent. Het gaat om meer dan 40.000 verkrachtingen op een jaar tijd. En steeds vaker zijn de slachtoffers zeer jonge meisjes, omdat zij (nog) niet besmet zijn met het hiv-virus.
Verborgen kinderleed
Mildred Ngubane, leerkracht van een naaiatelier in Eshowe in de provincie Kwazulu Natal en peterschapsverantwoordelijke van Cunina ter plaatse, ondervindt dagelijks dat kinderen blootgesteld worden aan huiselijk- en seksueel geweld: “In de meeste huishoudens hier in Eshowe worden kinderen thuis seksueel misbruikt. Een leerlinge uit mijn klas wordt bijna dagelijks door haar vader verkracht, nadat hij haar moeder eerst mishandelt en het huis uit jaagt.” Volgens de Zuid-Afrikaanse lerares blijft kindermisbruik grotendeels verborgen voor de buitenwereld. “Kinderen kunnen er niet in het openbaar over praten. Zelfs als maatschappelijke werkers thuis langskomen, houden ze angstvallig hun mond. De dader is immers ook de persoon die voor brood op de plank zorgt. Als deze persoon wordt gearresteerd, is er geen eten meer. Kinderen beseffen dat maar al te goed.”
Als lerares ziet Mildred met lede ogen aan hoe geweld kinderen beïnvloedt. “Vaak worden de kinderen teruggetrokken en keren ze zich in zichzelf. Ook omdat ze geen vertrouwen meer hebben in anderen. Weer andere kinderen worden agressief en gewelddadig tijdens het spelen, omdat geweld voor hen normaal is geworden. Ook is het moeilijk voor veel van deze kinderen om zich op hun studie te concentreren.”
Steeds driester
Volgens de lerares zijn er meerdere redenen die daders aanzetten tot moorden. “Mensen worden gedood voor hun bezittingen: auto’s, gsm’s of geld. Ook grijpen mensen steeds sneller naar een wapen als ze een hekel hebben aan een bepaalde persoon. Het geweld wordt ook steeds driester. Ik weet dat er leraren in de klas werden neergestoken voor de ogen van kinderen. De sociale ongelijkheid speelt ook een rol. Mensen zijn soms zo wanhopig op zoek naar werk dat ze een makkelijke prooi worden voor criminelen. Er is een geval bekend waarbij een man onlangs maar liefst 67 vrouwen heeft verkracht nadat hij hen werk had beloofd en hen naar een verlaten plek had gelokt.”
Volgens de lerares zouden de politieke leiders van Zuid-Afrika dringend werk moeten maken van het creëren van meer banen. “De uitzichtloze situatie van veel Zuid-Afrikanen speelt een grote rol in de huidige problemen. De werkloosheid in Zuid-Afrika is enorm. Zelfs mensen met een universitair diploma zitten werkloos op de bank. De helft van de jongeren heeft geen werk.”
Mildred weet het zeker. Voor 1994, toen Zuid-Afrika zich bevrijdde van de apartheidspolitiek en een jonge democratie werd, was er niet zoveel geweld als nu. “Misdadigers zaten toen achter slot en grendel. Als ze hun crimineel gedrag al bleven vertonen, werden ze gewoon opgehangen. Maar de doodstraf is inmiddels afgeschaft. Sterker nog: daders worden helemaal niet meer gestraft. Er lopen heel wat moordenaars gewoon vrij rond. Ondertussen leven wij voortdurend in angst, omdat we niet weten wie het volgende dodelijke slachtoffer zal zijn.”
Boycot
De vraag: wie is de volgende, leeft bij veel Zuid-Afrikanen. Vorige week donderdag protesteerden duizenden Zuid-Afrikanen in Kaapstad tegen het geweld tegen vrouwen en sindsdien is de hashtag #AmINext trending in Zuid-Afrika. De Zuid-Afrikaanse regering staat onder grote druk door de demonstraties én omdat het geweld zich nu ook keert tegen de vele buitenlanders in Zuid-Afrika. Talloze Mozambikanen, Zimbabwanen en Nigerianen hebben het land inmiddels al verlaten. Enkele buurlanden boycotten Zuid-Afrika inmiddels uit onvrede met de manier waarop hun onderdanen worden behandeld.
Een van de beloften van president Cyril Ramaphose van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), die zichzelf onlangs opvolgde, is dat hij de corruptie en de criminaliteit met wortel en al zal uitroeien. De vraag is of dat gaat lukken. Onder zijn vorige regeerperiode gleed Zuid-Afrika verder af naar een land waar moorden normaal is en straffeloosheid de norm lijkt. De president beloofde vorige week om verkrachtingen en moorden op vrouwen hard aan te pakken en kondigde een reeks maatregelen aan om de wetgeving aan te scherpen. Augustus was dan ook de dodelijkste maand tot nog toe voor vrouwen en kinderen. Deze week zijn daarom opnieuw duizenden Zuid-Afrikanen op straat gekomen om te protesteren tegen het vele geweld.
Cunina
Om het leven van kinderen uit Eshowe en Underberg enigszins te verlichten, zorgt Cunina er al sinds 2002 voor dat velen onder hen naar school kunnen. Verder leren ze in ons skills center in Eshowe naaien of houtbewerken. In Underberg hebben we ook een naaiatelier.
Sophie Vangheel: “Door de leerlingen zelf dingen te laten maken, wordt hun zelfvertrouwen en eigenwaarde opgekrikt. Zo bleek het naaiatelier zo’n succes dat veel kinderen zelfs op zaterdag wilden komen. Helaas moesten deze naaizaterdagen weer worden gestopt, vanwege… het vele geweld. Kinderen kwamen in het weekend vaak niet in groep, maar alleen. Maar dat bleek te gevaarlijk. Het is vaak een vicieuze cirkel, maar Cunina hoopt met haar werking in Zuid-Afrika toch een beetje verlichting te brengen in het leven van deze getraumatiseerde kinderen.”
Bron: De cijfers komen van de South African Police Service: Crime statistics 2018/2019.
Hieronder recente slachtoffers van geweld tegen vrouwen:
